W dniu 21 września 2023 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej po raz kolejny wypowiedział się w sprawie polskich frankowiczów. Orzeczenie zapadło sprawie pod sygnaturą TSUE C-139/22 i dotyczyło sprawy małżeństwa, które zawarło umowę kredytu frankowego z mBank S.A. w 2009 r. Wydane orzeczenie to kolejne korzystne dla frankowiczów orzeczenie TSUE w 2023 roku.
O czym rozstrzygał TSUE?
Pytania skierowane do TSUE dotyczyły kilku kwestii:
- Czy do uznania nieuzgodnionego indywidualnie warunku umownego za nieuczciwy warunek umowny wystarczające jest stwierdzenie, że treść tego warunku umownego odpowiada treści postanowienia wzorca umownego wpisanego do rejestru klauzul niedozwolonych?
Wskazać należy, że w rejestrze klauzul niedozwolonych znajdują się m.in. zapisy umowne stosowane przez banki w umowach kredytów frankowych. Dotychczas sądy badały każdorazowo dane postanowienie, mimo że postanowienie w dokładnie takim samym brzmieniu było już uznane za niedozwolone i wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonego przez UOKiK. TSUE uznał, że sąd może uznać warunek umowny za nieuczciwy w przypadku gdy został on wpisany do krajowego rejestru klauzul niedozwolonych. Być może takie stanowisko TSUE wpłynie na przyśpieszenie toczących się spraw sądowych.
- Czy przedsiębiorca ma obowiązek informowania o istotnych cechach umowy i ryzykach związanych z umową każdego konsumenta, nawet jeżeli określony konsument posiada odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie?
Pytanie to jest zatem szczególnie istotne dla pracowników banków, którzy również zawierali toksyczne umowy frankowe. Banki stoją na stanowisku, że posiadali oni odpowiednią wiedzę i byli świadomi, jakie konsekwencje i ryzyka wiążą się z zaciągnięciem kredytu frankowego.
TSUE wskazał, że bank musi poinformować konsumenta o typie zawieranej umowy i ryzyku związanym z tą umową, niezależnie od tego czy konsument ten jest pracownikiem banku czy też nie. Zatem niezależnie od wykształcenia czy posiadanej wiedzy bank i tak każdorazowo powinien szczegółowo informować konsumenta.
- Czy nieuczciwy warunek umowny traci swój nieuczciwy charakter, jeżeli konsument może zdecydować, że będzie wykonywał swoje obowiązki wynikające z umowy w oparciu o inny warunek umowny, który jest uczciwy?
W tym zakresie TSUE wskazał, że „włączenie do umowy zawartej z konsumentem dwóch alternatywnych warunków dotyczących wykonania tego samego obowiązku ciążącego na konsumencie, z których jeden jest nieuczciwy, a drugi zgodny z prawem, pozwala danemu przedsiębiorcy na spekulowanie, że poprzez brak informacji, nieuwagę lub niezrozumienie konsument wykona dane zobowiązanie zgodnie z warunkiem, który powoduje znaczącą nierównowagę praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. W związku z tym taki mechanizm umowny może sam w sobie mieć nieuczciwy charakter.”
TSUE po raz kolejny podkreślił, że w przypadku braku stwierdzenia nieważności nieuczciwego warunku mogłoby to doprowadzić do sytuacji, kiedy brak byłoby skutku odstraszającego banki przed stosowaniem nieuczciwych postanowień w umowach zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami.
Podsumowując, orzeczenie TSUE z dnia 21 września 2023 roku po raz kolejny ukazuje, że ochrona konsumentów jest niezwykle istotna. Ponadto orzeczenie to może wpłynąć na skrócenie czasu rozpoznawania spraw frankowych przez sądy polskie. A także być może zachęci kredytobiorców, którzy w momencie zaciągania kredytów byli pracownikami banków lub posiadali wiedzę z zakresu finansów, do podważania swoich umów kredytu.
Autor: radca prawny Maciej Fiedorowicz, nr wpisu WA-15162
