Od dłuższego już czas, z miesiąca na miesiąc, do sądów wpływa coraz więcej spraw z powództwa kredytobiorców frankowych. Zdecydowana większość z nich (ponad 90%) kończy się rozstrzygnięciem na korzyść frankowiczów. Spośród tych wyroków natomiast istotny procent stanowią orzeczenia stwierdzające nieważność umowy kredytu frankowego.
W związku z wyrokami w przedmiocie stwierdzenia nieważności kredytu frankowego, coraz częściej słyszy się głosy banków, że w przypadku takiego rozstrzygnięcia, bank może domagać się waloryzacji kwoty wypłaconego kapitału w związku z unieważnieniem kredytu we frankach. Czy oczekiwania banków co do waloryzacji przy zwrocie kapitału są jednak zasadne?
Czym skutkuje unieważnienie kredytu?
Nim odniesiemy się do głównego problemu – oceny zasadności roszczeń banków o waloryzację przy zwrocie kapitału w związku z unieważnieniem kredytu we frankach, warto przybliżyć nieco konsekwencje orzeczenia stwierdzającego nieważność umowy kredytu.
Unieważnienie umowy kredytu frankowego jest najdalej idącym roszczeniem, z którym wystąpić może kredytobiorca frankowy. W wypadku gdy sąd uwzględni powództwo i orzeknie o unieważnieniu umowy kredytu frankowego to umowę traktuje się jako nigdy nie zawartą.
Konsekwencją uprawomocnienia się takiego orzeczenia będzie konieczność zwrotu przez strony umowy wzajemnych świadczeń. Tym samym strony powinny dokonać rozliczenia kredytu frankowego – kredytobiorca zwrotu wszystkich zapłaconych rat, odsetek, prowizji i innych analogicznych kosztów powstałych w związku z zawarciem umowy kredytu frankowego, a bank może żądać zwrotu całego wypłaconego kapitału.
Pełnomocnicy frankowiczów stoją na konsekwentnym stanowisku, że kredytobiorca musi zwrócić bankowi jedynie kwotę czystego kapitału tzn. tylko tych środków, które bank faktycznie mu wypłacił. W wyroku unieważniającym umowę kredytu frankowego sąd nie zobowiązuje kredytobiorcy do rozliczenie umowy z bankiem po jej unieważnieniu. Oznacza to, że bank sam musi wyjść z inicjatywą żądania rozliczenia umowy kredytu frankowego. Może zrobić to poprzez przedsądowe wezwanie do zapłaty lub też kierując sprawę do sądu.
Roszczenia banków o waloryzację kapitału kredytu
Stanowisko banków w zakresie przysługujących im po unieważnieniu kredytu roszczeń jest zgoła odmienne. Banki twierdzą, że zwrot nominalnej wartości kwoty kredytu przez kredytobiorcę nie jest wystarczającym i prowadziłby do sytuacji, w której bank zostałby istotnie pokrzywdzony.
Pełnomocnicy banków tłumaczą, że większość umów kredytu zawarta była kilkanaście lat temu, wtedy też banki dokonywały wypłaty kapitału. Zgodnie z argumentacją banków zwrot kwoty kapitału w wartości identycznej jak wypłacona przed laty prowadzi do sytuacji, w której bank otrzymuje świadczenie zdecydowanie mniejszej wartości. Na skutek upływu lat oraz inflacji wartość pieniądza maleje stąd, w ocenie banków, zasadnym jest waloryzacja kapitału kredytu przy jego zwrocie. W związku z powyższym banki coraz chętniej pozywają kredytobiorców frankowych o zwrot zwaloryzowanej kwoty kapitału kredytu, po unieważnieniu umowy kredytowej.
Waloryzacja kapitału – wyrok SO w Warszawie XXV C 1039/20
W dniu 14 lutego 2020 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie o sygn. XXV C 1039/20 wydał zaskakujący dla wielu wyrok, w którym zasądził od kredytobiorców na rzecz banku zwaloryzowaną kwotę kapitału po unieważnieniu kredytu. W ustnych motywach rozstrzygnięcia sąd wskazał, że zwrócenie bankowi zwaloryzowanego kapitału jest zgodne z wymogami dyrektywy unijnej 93/13 i prowadzi do sytuacji, w której przywrócony zostaje stan sprzed zawarcia umowy.
W tym miejscu warto przywołać wyrok TSUE z dnia 16 marca 2023 r. sygn. C-6/22. W sprawie tej TSUE orzekł o zasadach rozliczenia pomiędzy bankiem, a kredytobiorcą w wypadku unieważnienia umowy kredytowej. TSUE orzekł m.in. że po unieważnieniu umowy kredytu frankowego, rozliczenie między bankiem a kredytobiorcą musi odbyć się z uwzględnieniem unijnych przepisów. TSUE wskazał, że regulacje prawne na poziomie krajowego ustawodawcy powinny mieć na celu doprowadzenie do takiej sytuacji, w której kredytobiorca znalazłby się gdyby zawarł umowę nie obarczoną klauzulami abuzywnymi.
Wydaje się, że orzeczenie TSUE powinno wpłynąć pośrednio na linię orzeczniczą sądów w przedmiocie waloryzacji kapitału kredytu i doprowadzić do wypracowania korzystnego dla frankowiczów orzecznictwa.
Autor: radca prawny Maciej Fiedorowicz, nr wpisu WA-15162