Kredyty frankowe od zawsze wzbudzały mnóstwo emocji, początkowo tych pozytywnych, następnie negatywnych. Choć minęło wiele lat od czasów, gdy były one udzielane, to nadal bardzo często rozważa się konsekwencje, jakie spowodowała afera frankowa. Równie często poddana debacie publicznej jest sytuacja banków, bowiem obecnie banki masowo przegrywają sprawy frankowe z kredytobiorcami.
Co to jest kredyt frankowy i jak działa?
Kredyty frankowe to kredyty hipoteczne wyrażone w walucie obcej – franku szwajcarskim. Kredyty te były szczególnie popularne w pierwszej dekadzie XXI w. Na skutek korzystnych przeliczeń oraz niskiego kursu franka szwajcarskiego wiele osób, które badało swoją zdolność kredytową otrzymywało lepszą ofertę kredytową na kredyt w CHF niż w PLN.
Z czasem, gdy kurs franka szwajcarskiego wystrzelił w górę, na jaw zaczęły wychodzić wszystkie wady umów frankowych. Mimo, że w większości wypadków kredytobiorcy otrzymywali kapitał kredytu w złotówkach, to spłacać musieli kwotę wyrażoną we frankach szwajcarskich. Wzrost kursu franka doprowadził więc do tego, że kredytobiorcy musieli w praktyce oddać znacznie wyższą kwotę niż pożyczyli. Z czasem orzecznictwo sądowe w Polsce oraz TSUE stwierdziły, że umowy frankowe zawierają liczne klauzule abuzywne, co spowodowało falę, zwycięskich dla frankowiczów, pozwów przeciwko bankom.
Kredyt frankowe o co chodzi?
Wiele osób zadaje sobie wciąż pytanie o co chodzi w aferze frankowej, o co chodzi z kredytami frankowymi? Kredyty frankowe to kredyty, które są powiązane z walutą obcą – frankiem szwajcarskim.
Kredytobiorca otrzymywał złotówki a upraszczając frank szwajcarski pełnił rolę jedynie przelicznika. W większości umów kredytów frankowych występują postanowienia niedozwolone (abuzywne), które dają bankowi możliwość dowolnego określania kursu waluty w tworzonych przez siebie tabelach kursowych. Tym samym bank ma możliwość wpływania na wysokość zobowiązania kredytobiorcy.
W umowach kredytów frankowych problemem jest również nierównomierne rozłożenie ryzyka między stronami. Umowy frankowe sformułowane są w taki sposób, że całość ryzyka kursowego spoczywa na frankowiczu, czego w momencie podpisywania umowy nie był on świadomy. To właśnie ta kwestia stanowi sedno odpowiedzi na pytanie – kredyty frankowe o co chodzi?
Afera frankowa
Niezależnie od tego, kto wprowadził kredyty frankowe, okazały się one bardzo toksyczne dla Frankowiczów, którzy przez niezgodne z prawem mechanizmy potracili majątki swojego życia, czy nawet rodziny. Biorąc pod uwagę okres największego popytu na kredyty frankowe nie może dziwić, że cała sytuacja bywa nazywana aferą frankową 2008.
Afera frankowa opiera się na tym, że banki w swoich umowach kredytowych zawierały klauzule niedozwolone, na podstawie których pobierano ratę kredytu w polskich złotych, która przeliczana była na podstawie kursu kupna narzuconego właśnie przez bank. Kredyty frankowe nieoczekiwanie zaczęły znacznie rosnąć. Poza ratami wzrósł także kapitał, który pozostał do oddania bankowi. W wielu przypadkach afera frankowa 2008 doprowadziła do tego, że niektórzy Frankowicze, pomimo regularnego spłacania swojego kredytu mieli do oddania więcej, niż zaciągnęli.
Obrazując to na przykładzie – kredytobiorca przez 13 lat spłaca kredyt frankowy w wysokości 300.000 zł. Po 13 latach do spłaty pozostaje mu 350.000 zł. Już na pierwszy rzut oka widać, że coś tu nie gra, bo dług zamiast spaść to wzrósł. Gdyby kredytobiorca w dniu podpisania umowy zdawał sobie z tego sprawę z pewnością takiej umowy by nie podpisał.
Obecnie orzecznictwo w sprawach frankowych cały czas się rozwija w kierunku korzystnym dla kredytobiorców. Fakt, że kredytobiorcy wygrywają coraz więcej spraw w pewnym przynajmniej zakresie nieweluje afery frankowej 2008. Warto być na bieżąco w najnowszymi wiadomościami w spawach frankowych.
Afera frankowa – czego chcą Frankowicze?
Frankowicze obecnie w pierwszej kolejności żądają zazwyczaj ustalenia nieważności umowy kredytu. Unieważnienie umowy kredytu frankowego polega na uznaniu, że umowa taka nie obowiązywała od momentu jej zawarcia. Zatem wracamy do stanu sprzed zaciągnięcia kredytu. Jednak należy mieć na uwadze to, że z bankiem po ustaleniu nieważności kredytu frankowego będzie trzeba się rozliczyć, w tym zwrócić kapitał kredytu, jaki bank nam wypłacił. Bank natomiast będzie musiał zwrócić wszystko co kredytobiorca przez lata wpłacał do banku.
Możliwe jest także żądanie odfrankowienia umowy kredytu. Wówczas z umowy usuwane są postanowienia niedozwolone, które pozwalają bankowi w dowolny sposób zmieniać kursy waluty CHF. Umowa jednak trwa nadal, a kredyt traktowany jest jak kredyt złotówkowy. Przy odfrankowaniu kredytu zmniejsza się saldo kredytu pozostałego do spłaty oraz spada miesięczna wysokość raty kredytu. Bank jest również zobowiązany do zwrotu tak zwanej nadpłaty, czyli świadczeń wpłacanych na podstawie zapisów niedozwolonych. To, co jest bardziej opłacalne dla danego kredytobiorcy, zależy od jego indywidualnej sytuacji.
Co zrobić z kredytem frankowym?
Kredyty frankowe to nadal duże utrapienia dla tysięcy Polaków. Afera frankowa 2008 dała się we znaki finansom wielu polskich rodzin. Nie może wiec dziwić, że w odpowiedzi na aferę frankową 2008, duża część frankowiczów zdecydowała się na wytoczenie sprawy sądowej przeciwko bankowi.
Wciąż są jednak i tacy krdytobiorcy, którzy nadal nie podjęli żadnych kroków celem podważenia swojej umowy kredytu frankowego i zniwelowania skutków afery frankowej 2008. Obecnie najrozsądniejszym rozwiązaniem wydaje się złożenie pozwu do sądu.
Zarówno z uznaniem umowy kredytu za nieważną, jak i z odfrankowaniem umowy kredytu wiążą się spore oszczędności dla kredytobiorcy. Co więcej, można rzec, że sądy stoją po stronie frankowiczów. Zdecydowana większość spraw wytaczanych przez frankowiczów, bo ponad 95%, kończy się wygraną frankowiczów. Jest to niezwykle korzystna statystyka, która powinna zachęcać wszystkich tych, którzy nadal nic nie zrobili ze swoim kredytem frankowym do działania.
Dlaczego ludzie brali kredyty we frankach?
Skoro kredyty frankowe są tak niekorzystne to o co chodzi z kredytami frankowymi, dlaczego w ogóle były zaciągane? Ludzie brali kredyty we frankach głównie ze względu na korzystne warunki finansowe, które były oferowane w momencie zaciągania tych kredytów. W momencie, gdy kredyty we frankach były popularne, stopy procentowe w Szwajcarii były stosunkowo niskie w porównaniu do innych walut, takich jak euro czy złoty. Niskie oprocentowanie przyciągało klientów, którzy szukali atrakcyjnych warunków kredytowych.
Gdy kredyty frankowe przeżywały swoje pięć minut, nikt nie zakładał, że afera frankowa 2008 jest tak blisko. Kredyty frankowe były w zasięgu ręki większości Polaków, ponieważ zdolność kredytowa przyszłych Frankowiczów nie zawsze pozwalała na zaciągnięcie kredytu złotówkowego, natomiast frankowego już tak. Co więcej, pracownicy banków zapewniali o stabilności franka szwajcarskiego. Nie ostrzegali w sposób dostateczny i jasny o możliwym ryzyku związanym z zaciągnięciem takiego kredytu. Choć Frankowicze zazwyczaj mieli świadomość, że frank może w przyszłości odnotować wzrost, to przedstawiciele banków prognozowali niewielkie zmiany wysokości kursu.
W 2009 r. kurs franka szwajcarskiego gwałtownie wzrósł w stosunku do innych walut, co spowodowało nagłe i znaczne zwiększenie wysokości rat kredytów we frankach. W kolejnych latach kurs ten wzrastał niemal nieustannie, a nawet przekroczył granicę 5 zł. W rezultacie wielu kredytobiorców znalazło się w trudnej sytuacji finansowej.
Mechanizm działania kredytów frankowych
W umowach kredytów frankowych występuje mechanizm indeksacji lub denominacji, w oparciu o który bank dokonuje przeliczeń. W uproszczeniu indeksacja polega na tym, że w momencie wypłaty kwoty kredytu w złotówkach zostaje ona przeliczona na franki szwajcarskie według kursu kupna CHF stosowanego przez dany bank. Ta kwota stanowi wyjściowe zadłużenie kredytobiorcy. W dalszym kroku – kiedy kredytobiorca wpłaca ratę kredytu w złotówkach – następuje kolejne przeliczenie.
Każda wpłata kredytobiorcy przeliczana jest na franki szwajcarskie według kursu sprzedaży CHF obowiązującego w danym banku w dniu spłaty. Wadliwość mechanizmu indeksacji sprowadza się do tego, że to bank w swojej tabeli kursowej ustala zarówno kurs kupna franka jak i kurs sprzedaży. Ustalanie kursu w tabeli bankowej ma miejsce w sposób dowolny, na co kredytobiorca nie ma wpływu. Bank bowiem nie określił, że musi być to kurs rynkowy.
W konsekwencji zarówno przy wypłacie kredytu jak i potem podczas spłaty kredytu frankowego bank może kształtować zadłużenie kredytobiorcy w sposób nieograniczony. Mechanizm indeksacji kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają jego interesy, a zatem stanowi on postanowienie niedozwolone.
Kiedy frankowicze brali kredyty?
Kredyty we frankach były udzielane na przestrzeni lat 1996 – 2012, choć największe zainteresowanie zarówno ze strony banków do ich udzielania oraz Frankowiczów do ich zaciągania odnotowano od 2005 roku. W tym czasie kurs franka szwajcarskiego utrzymywał się na poziomie około 2,00 zł. Liczbę Polaków, którzy zaciągnęli kredyt we frankach szwajcarskich szacuje się na około 900 tysięcy. Wciąż jest wielu Frankowiczów, którzy nie zdecydowali się na podważenie swojej umowy kredytu.
Kiedy zaczęła się afera frankowa?
Afera frankowa 2008 oraz problemy Frankowiczów zaczęły się w 2009 roku, kiedy to kurs franka szwajcarskiego wzrósł do kwoty 3,00 zł. Raty kredytów we frankach szwajcarskich nagle zaczęły znacznie rosnąć. Wzrost kursu franka przyniósł podwyżkę miesięcznej raty na poziomie prawie 50 procent. Dodatkowo poza ratami wzrósł także kapitał, który pozostał kredytobiorcy do oddania bankowi.
Afera frankowa 2008 spowodowała również, że niektórzy Frankowicze, pomimo spłacania swojego kredytu mieli do oddania więcej, niż zaciągnęli, a saldo kredytu się nie zmniejszało. To właśnie wtedy Frankowicze zaczęli mieć problem ze spłatą kredytów frankowych, gdyż wysoka rata przewyższała ich możliwości zarobkowe.
Kto jest odpowiedzialny za kredyty we frankach?
Kredyty frankowe wywodzą się z Austrii. Dlatego właśnie pierwsze kredyty frankowe w Polsce znajdowały się w ofercie banków austriackich, takich jak Raiffesien Bank, który wówczas figurował jako PolBank. Za kredyty we frankach odpowiedzialne są jednak wszystkie banki, które w swojej ofercie posiadały ten produkt finansowy, ponieważ Frankowicze nie musieli posiadać wiedzy specjalistycznej z zakresu prawa ani bankowości.
To pracownicy banków powinni w sposób odpowiedni poinformować kredytobiorcę o wszystkich ryzykach związanych z zaciągnięciem takiego kredytu. Afera frankowa do dzisiaj zbiera swoje żniwo wśród kredytobiorców, jednakże trend ten ulega zmianie. Coraz więcej odwagi oraz zmęczenia obecną sytuacją obserwujemy u Frankowiczów, którzy z pełną determinacją stają do walki z bankiem przed sądem.
Rodzaje kredytów frankowych
Wśród rodzajów kredytów frankowych należy wyróżnić:
- Kredyt denominowany to rodzaj kredytu walutowego, w którym kwota kredytu określona zostaje w walucie obcej, ściślej mówiąc w walucie kredytu, np. w CHF (frankach szwajcarskich). Natomiast wypłata kredytu następuje w walucie własnej, czyli np. w złotych polskich.
- Kredyt indeksowany to rodzaj kredytu walutowego, w którym kwota kredytu określona zostaje w złotych polskich. W konsekwencji kredytobiorca zna dokładną kwotę kredytu jaka zostanie mu przyznana. W kredycie indeksowanym, tak jak w kredycie denominowanym spłata raty następuje w złotówkach.
Najważniejsze różnice między kredytem indeksowanym a denominowanym to:
- waluta kwoty kredytu wskazana w umowie – w przypadku kredytu denominowanego w umowie kredytowej kwota przyznanego kredytu wskazana jest w walucie obcej, w której zaciągany jest kredyt, a w przypadku kredytu indeksowanego kwota podana jest w złotych polskich;
- waluta wypłaty kwoty kredytu – w przypadku kredytu denominowanego wysokość wypłaty kwoty kredytu zależna jest od kursu waluty obcej, która obowiązywać będzie w dniu uruchomienia kredytu, a w przypadku kredytu indeksowanego klient z góry zna kwotę wypłaty kredytu.
Afera frankowa – co na to państwo?
Państwo dotychczas nie wprowadziło żadnej ustawy, która w pełni regulowałaby kwestie umów frankowych i rozwiązywała problem afery frankowej 2008. Można rzecz, że państwo w tym zakresie pozostaje bierne. Dlatego też należy samemu zadbać o swój interes i podjąć odpowiednie kroki. Najrozsądniejszym rozwiązaniem wydaje się zatem walka o swoje przed sądem.
Obecnie frankowicze wygrywają w sądach z bankami w znacznej większości spraw, bo ponad 95%. Jest to naprawdę imponująca statystyka, która powinna zachęcać innych frankowiczów do dochodzenia swoich praw. Wskazać należy, że obecnie wiele sądów jest przeciążonych właśnie ze względu na duże wpływy spraw frankowych.
Czas prowadzenia spraw w sądzie, nie tylko frankowych, ale i innych, jest bardzo długi. Regulacja ustawowa problemów frankowiczów z pewnością chociaż w pewnym zakresie odciążyłaby system sądownictwa. Jednak skoro przez tyle lat nie została wprowadzona trudno podejrzewać, że stanie się to w najbliższym czasie. Dlatego też warto samemu podjąć działania.
